Предыдущая публикация
1937 ci ildə Əhməd Cavad həbs olunandan sonra
Mircəfər Bağırov Əhməd Cavadın həyat
yoldaşına- Şükriyyə xanıma Cavaddan boşanmağı
təklif edir. Yoxsa həbs edəcəklər - deyir. Şükriyyə
xanımın isə Mircəfər Bağırova cavabı belə olur:
"Bəlkə də Cavadı güllələyəcəklər. Amma mənim
boşanma ərizəm ona güllədən də ağır olacaq.
Mən Əhməd Cavada görə atam Süleyman bəyi
ayaqlayıb, ona qoşulub qaçmışam. Amma Cavadı
heç vaxt ayaqlamaram".
Şükriyyə xanımı da həbs edirlər. 1937-ci ilin
sonunda bir qatar üzü Qazaxıstan çöllərinə doğru
yol almışdı. Vaqonda 47 nəfər vardı, üç gündü ac-
susuz yol gedirdilər, üstəlik ayaq üstə. Həmin
vaqonda Şükriyyədən başqa Ceyran Bayramova
da vardı. O Ceyran ki, Bakıda Şükriyyə xanımı
görməyə gözü yox idi, tamam-kamal başqa-
başqa dünyaların adamıydılar, bir-birini heç cür
həzm edə bilmirdilər. Həzm etmək nədir,
rastlaşanda bir-birindən üz çevirir, qaşqabaq
sallayırdılar. Biri bolşevik, o biri bəy qızı, başqa nə
olmalıydı ki? Qatar stansiyada uzun-uzadı fit
verdi, 47 nəfər qadın vaqondan atılıb sıraya
düzüldü, nəzarətçi qadın beş nəfərin adını oxudu,
onları qabağına "qatıb" stansiya hərbçilərinə
konserva və çörək əvəzi SATMAĞA apardı. Bu
"alver"dən "can yiyəsi"nə bircə tikə qara çörək
çatırdı. Acından ölməmək üçün. Bir stansiya sonra
rus hərbçilərinə "bəxşiş" kimi nəzarətçinin gözü
Ceyran Bayramovaya zillənir. Şükriyyə Ceyranın
söykəndiyi yeşiyin arxasından ayağını çəkir, yeşik
yerə düşüb parça-parça olur. Ceyran qatar
relsinin üstünə yıxılır, ağız-burnu qanasa da, rus
zabitlərinin o məşum otağından xilas olur.
Yerbəyer olan kimi Şükriyyənin ayağına yıxıldı.
Növbəti günlərdə Ceyran Bayramova bircə suala
cavab almaqdan ötrü dəridən-qabıqdan çıxırdı:
özünü zabitlərin o məşum otağından necə
qoruyursan, niyə sənə toxunmurlar? Səndən
cüzam vurmuş kimi qaçırlar. Neyləyirsən ki?!
Mənə də de! Şükriyyə başı ilə tualeti işarə edir,
acı-acı gülümsəyir və deyir: “Gecə tualet
növbəsində qapını arxadan bağlayıb paltarlarımı
çıxarıram. Tualetin yerini silib əynimə geyirəm.
Hamı məndən iyrənir, yaxın durmur. Ceyranı elə
bil ayağından yerə mismarladılar, udqundu, heykəl
təki quruyub qaldı. Mən acam, başa düşürsən,
acam! Bəs sən ac deyilsən?
Şükriyyə: Mən heç kimə heç vaxt imkan
vermərəm ki, Cavadın ləyaqətinə toxunsun.
Ceyran: Necə dözürsən? Altı gündür... Mən acam.
Yemək istəyirəm, su istəyirəm. Boğuluram,
boğuluram, axı dözə bilmirəm! Mənə də yol
göstər, ləyaqətimi qoruyum. Şükriyyə yolçuluğun
birinci gününü, iki kilometr piyada gəldikləri o
yolu, o günün axşamı özünü tualetə verib
paltarlarını çıxarıb tualetin döşəməsini sildiyini,
saçını, üz-gözünü murdarlamasını xatırladı.
Xatırladı və hıçqıra-hıçqıra danışdı... Sonra
yaxasında gizlətdiyi kiçik sancağı çıxardı: Mən
gündə bir dəfə bu sancaqla barmağımı deşib,
hamı yatandan sonra soruram. Bax aa, əvvəl
adamın ürəyi bulanır. Ceyran barmaqlarını
birləşdirib onları paslı sancaqla deşdi və əlini
ağzına təpib körpə anasını əmirmiş kimi sormağa
başladı. Ceyran körpə, yetim uşaq kimi
barmaqlarını sora-sora yatırdı.
Qazaxıstanın o dəhşətli düşərgəsində ömrün
səkkiz ilini xərclədi Şükriyyə. Odun doğradı, yük
daşıdı, dərzilik, aşpazlıq elədi. Ta 1955-ci ilin 30
iyuluna - bəraət aldığı günə qədər...Vətənə
dönəndən sonra şəhərbəşəhər düşüb balalarını
başına yığdı, Şəmkirin Seyfəllisində - Əhməd
Cavadın ata yurdunda şərəflə yaşadı, dünyayla da
burada vidalaşdı.
A.K. (C)
Следующая публикация
Комментарии 48